Relacja z wizyty oddziału katowickiego Polskiego Towarzystwa Leśnego w Niemczech
02.06. – 08.06.2024 r.

Sprawozdanie z działalności Komisji Współpracy z Zagranicą w roku 2023

 

1. Odbyło się szóste doroczne spotkanie Komisji Współpracy z Zagranicą PTL

Spotkanie odbyło się w środę 25 stycznia o godz. 11:00 w siedzibie PTL w Warszawie (ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. nr 3, pok. 303). Uczestniczyło w nim dziewięć osób, pięć osób z obiektywnych powodów było nieobecnych. Spotkanie odbyło się według poniższego porządku obrad:

1. Bieżące sprawy organizacyjne.

2. Sprawozdanie z działalności Komisji w roku 2022.

3. Zarys planów działalności Komisji na najbliższe lata.

4. Uwagi do kierunków i zasad działalności Komisji.

5. Dyskusja ogólna.

6. Podsumowanie i zakończenie obrad.

W ramach punktu 1:

Powitano kol. Mariusza Rydzika, który został wydelegowany do pracy w Komisji przez Oddział PTL w Krośnie, w miejsce kol. Bartłomieja Pereta.

Omówiono wyniki ostatniego naboru do Komisji. Na pismo skierowane w tej sprawie do przewodniczących Oddziałów PTL otrzymano pięć odpowiedzi: Oddział w Szczecinie potwierdził członkostwo kol. Kazimierz Gapińskiego, Oddział w Katowicach skierował do pracy w Komisji kol. Andrzeja Kwarciaka, Oddział w Łodzi – kol. Bartosza Pewniaka, Oddział we Wrocławiu – kol. Jakuba Tomzę, a Oddział w Warszawie – kol. Bożydara Neroja. Aktualnie Komisja Współpracy z Zagranicą PTL liczy 17 członków.

Dotychczasowy Przewodniczący Komisji Współpracy z Zagranicą (prof. Jerzy Modrzyński) zapowiedział, że zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami z Prezydium ZG PTL, po zakończeniu spotkania  przekaże swoją funkcję dotychczasowemu Vice-Przewodniczącemu, prof. Stanisławowi Małkowi. Przekazanie tej funkcji powinno zostać formalnie zatwierdzone na najbliższym posiedzeniu Zarządu Głównego PTL.

Jednocześnie J. Modrzyński zapewnił, że zamierza doprowadzić do końca rozliczenie realizowanego przez ostatnie dwa lata projektu europejskiego oraz, że przynajmniej przez najbliższy rok będzie wspierał nowego Przewodniczącego swoim doświadczeniem.

Objęcie funkcji Vice-Przewodniczących Komisji Współpracy z Zagranicą zaproponowano kolegom: Mikołajowi Ziemblickiemu i Arturowi Delegaczowi. Propozycja została przyjęta.

Sprawozdanie z działalności Komisji w 2022 roku (p. 2.) oraz Plan działalności Komisji na lata 2023/2024 (p. 3.) jak też obszerną informację o przebiegu VI dorocznego spotkania Komisji zamieszczono w zakładce: O nas/Komisje/Komisja Współpracy z Zagranicą, na stronie internetowej PTL.

 

2. Zreferowano wyniki naszego projektu Erasmus+ na zebraniu Zarządu Głównego PTL

W dniu 9 marca Jerzy Modrzyński przedstawił w formie prezentacji PP wyniki projektu „Edukacja przyrodniczo-leśna dorosłych w Europie, na przykładzie wybranych europejskich towarzystw leśnych”, finansowanego z funduszy Narodowej Agencji Programu Erasmus+. Na temat realizacji projektu wypowiedział się również drugi koordynator projektu a jednocześnie jeden z liderów delegacji – Rafał Cieślak. Na zebranie zostali zaproszeni również liderzy pozostałych delegacji. W dyskusji podkreślono, że oprócz uzyskania wiedzy na temat edukacji przyrodniczo-leśnej, realizowanej przez wizytowane towarzystwa leśne, projekt pozwolił na nawiązanie lub ożywienie współpracy z tymi towarzystwami, a przede wszystkim przetarł ścieżkę pozyskiwania funduszy europejskich na finansowanie statutowej działalności Polskiego Towarzystwa Leśnego.

 

3. Ukazał się artykuł w Lesie Polskim o współpracy PTL z zagranicą

Panu Emilianowi Szczerbickiemu przekazano materiały i pomagano w redagowaniu artykułu opisującego współpracę Polskiego Towarzystwa Leśnego z partnerami zagranicznymi. Artykuł ten, pt. „W trosce o siłę polskiego głosu” ukazał się w drugim marcowym numerze Lasu Polskiego (Las Polski 6/2023, s. 8-11).

 

4. Zorganizowano pobyt dla gości z Serbii

W dniach 20-22 marca na terenie: Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie (Nadleśnictwo Niepołomice), Wydziału Leśnego Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie oraz Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu (Nadleśnictwo Staszów i Daleszyce) gościliśmy leśników z Serbii (z JP VOJVODINASUME)  oraz dyskutowaliśmy o możliwości podjęcia dalszej współpracy. Pobyt koordynował Stanisław Małek.

 

5. Kontynuowano coroczną wymianę z Niemieckim Towarzystwem Leśnym:

W dniach 9-12 maja odbyła się wizyta stażystów leśnych (9 osób) z Niemiec – z terenu Meklemburgii Pomorza Przedniego. Przyjęło ich Nadleśnictwo Woziwoda (PTL - Oddział
w Toruniu).

Szesnastoosobowa grupa leśników z Oddziału PTL w Olsztynie przebywała w  Dolnej Saksonii i Szlezwiku Holsztynie w dniach 29 maja -2 czerwca. Program pobytu był bardzo interesujący i starannie przygotowany. Rewizyta leśników niemieckich na terenie RDLP w Olsztynie odbyła się 6-13 sierpnia. Koordynatorem corocznej wymiany jest kol. Mikołaj Ziemblicki. w którym uczestniczyli m.in. Janusz Dawidziuk, Jerzy Modrzyński, Stanisław Małek.

Wizytę o charakterze praktyki odbyło w czerwcu br. trzech aplikantów niemieckiej służby leśnej (absolwenci wyższych uczelni leśnych) z Saksonii-Anhalt. Gospodarzem wizyty było  Nadleśnictwo Rokita (PTL - Oddział w Szczecinie).

W trakcie wrześniowego Zjazdu PTL w Wałbrzychu odbyła się wizyta przedstawicieli młodych działaczy NTL. Jednym z punktów obrad było ich spotkanie z delegacją młodych leśników stowarzyszonych w PTL w celu zaprezentowania, jakże aktywnej działalności młodzieżówki NTL.

 

6. Przygotowano materiały na spotkanie z Georgiem Schirmbeckiem

Jerzy Modrzyński przekazał Przewodniczącemu ZG PTL – Januszowi Dawidziukowi, materiały na spotkanie z Przewodniczącym Niemieckiej Rady Gospodarki Leśnej - Georgiem Schirmbeckiem, które odbyło się w Warszawie dnia 17.05.2023. Spotkanie, w którym uczestniczył również Wiceprzewodniczący ZG PTL – prof. Tomasz Zawiła-Niedźwiedzki, przebiegło w  konstruktywnej, przyjaznej atmosferze.

 

7. W otwartym spotkaniu ZG PTL w Siemianicach (29-30 maja) uczestniczył Stanisław Małek

Zreferował on między innymi wyniki naszego projektu Erasmus+, podkreślając zalecenia wynikające z projektu dla działalności Polskiego Towarzystwa Leśnego.

 

8. Udział w spotkaniu Pro Silva Europe.

W dniach 14-16 czerwca w Irlandii odbyła się doroczne Zgromadzenie Generalne Pro Silva Europe połączone z konferencją pod tytułem: „Przemiana lasów i kultury leśnej w zmieniającym się świecie”. Pro Silva Polonia (afiliowaną przy naszej Komisji Współpracy z Zagranicą PTL) reprezentowały trzy osoby: Daniel Lemke, Dorota Dobrowolska i Maciej Pach. Następna konferencja Pro Silva Europe ma zostać zorganizowana w 2024 roku w Słowacji.

 

9. Wizyta leśników Austrii

W dniach 3-7 lipca odbyła się wizyta naszych gości zorganizowana w części zawodowej programu przez Nadleśnictwo Miłomłyn (PTL – Oddział w Olsztynie), białostocki Oddział PTL oraz - po raz pierwszy - Nadleśnictwo Drewnica (PTL – Oddział w Warszawie). Koordynatorem był Mikołaj Ziemblicki

 

 

10. Nawiązaliśmy współpracę ze Słowackim Towarzystwem Leśnym.

W dniach 9-10 lipca delegacja Polskiego Towarzystwa Leśnego, w składzie: prof. Stanisław Małek (przewodniczący Komisji Współpracy z Zagranicą) i prof. Jerzy Modrzyński (członek tej Komisji), była przyjmowana przez Słowackie Towarzystwo Leśne. Celem wizyty było nawiązanie współpracy na szczeblu centralnym, bowiem w okresie ostatnich około 20 lat współpraca ta miała charakter lokalny i realizowana była głównie przez przygraniczne jednostki administracji leśnej.

 

11. Wizyta przedstawicieli Komisji Współpracy z Zagranicą na Wołyniu

               W dniach 17-20 sierpnia członkowie Komisji współpracy z Zagranicą w osobach Janusz Witkowski (PTL O/w Łodzi) i Wiesław Chmielewski (PTL O/we Wrocławiu) brali czynny udział w pracach porządkowych na cmentarzach wojennych z okresu I wojny światowej w Wołczersku oraz Kostiuchnówce (Polski Lasek) oraz z okresu II wojny światowej w Hajowie (dawna wieś Przewbraż), gdzie była dokonana  Rzeź Wołyńska.

               Nawiązano kontakt w październiku przez Kol. Janusz Witkowskiego z Przewodniczącym Towarzystwa Leśników Ukraińskich - Jurijem Marczukiem w sprawie wypracowania porozumienia (listu intencyjnego) odnośnie współpracy pomiędzy naszymi Towarzystwami.

               W dniach 03-05 listopada przedstawiciel Komisji Współpracy z Zagranicą PTL (Wiesław Chmielewski) wziął udział w uroczystościach pobrania Ognia Niepodległości w Kostiuchnówce na Wołyniu. Uroczystości poprzedziła praca na licznych cmentarzach Legionistów: porządkowanie, zawieszanie biało-czerwonych szarf na krzyżach, zapalanie zniczy. Główne uroczystości pobrania Ognia Niepodległości odbyły się 5 listopada przed Cmentarzem Wojennym Legionistów Polskich w Lasku Polskim. 

               Podczas tych wizyt przekazywane były stronie ukraińskiej m. in. ufundowane przez PTL: agregaty prądotwórcze, odzież i wyposażenie plecaków dla leśników na froncie. Wizycie tej  towarzyszyły też spotkania z miejscowymi leśnikami Maniewickiego Gospodarstwa Leśnego.

 

12. Podczas 122 Zjazdu PTL w Wałbrzychu (6-9.09.2023) przeprowadzono rozmowy z delegacją Czeskiego Towarzystwa Leśnego (Cls)

Ze strony Cls w spotkaniu uczestniczyli: Martin Polivka (obecny Przewodniczący Cls), Zdenek Valek (sekretarz Cls) oraz Josef Gallo (członek Cls), a ze strony PTL: Stanisław Małek (Przewodniczący KWzZ), Wiesław Chmielewski (koordynator współpracy z Cls) oraz Jerzy Modrzyński (koordynator spotkania). Omawiano kierunki dalszej współpracy między naszymi Towarzystwami oraz plany na rok 2024, w tym wizyty naszych grup z Oddziałów w Lublinie i Szczecinie.

13. Uczestniczyliśmy w spotkaniu Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych w Chorwacji

W dniach 21-24 września delegacja Polskiego Towarzystwa Leśnego, w składzie prof. dr hab. Dariusz J. Gwiazdowicz i prof. dr hab. Jerzy Modrzyński, uczestniczyła w spotkaniu Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych w Chorwacji. Łącznie wzięło w nim udział 16 osób z 9 krajów. Poza Chorwacją i Polską były to: Austria, Bośnia-Hercegowina, Islandia, Niemcy Szkocja, Szwecja i Węgry.

Spotkanie było bardzo dobrze przygotowane i zrealizowane, dając uczestnikom możliwość poznania zarówno działalności Chorwackiego Towarzystwa Leśnego i leśnictwa Chorwacji, jak też przedyskutowania aktualnych problemów gospodarki leśnej, występujących w krajach reprezentowanych na spotkaniu.

 

14. Zorganizowano pobyt gości z Meksyku

Podejmując propozycję współpracy ze strony meksykańskiej, w dniach 1-11.10.2023 gościliśmy oficjalną delegację naszych potencjalnych partnerów, w składzie: dr Uriel Nuño Gutiérrez (Rector of the University Center of the North of Jalisco, University of Guadalajara), José Martín Corona Mata  (General Director of JINOR (Intermunicipal Environmental Board for the Comprehensive Management of the Northern Region of the State of Jalisco) oraz Jose Alfredo Solis Sarrelangue (President of the Administration Council of JINOR).   Goście przebywali m. in. na terenie Nadleśnictwa: Daleszyce (RDLP Radom) oraz Niepołomice (RDLP Kraków). Pobyt delegacji był koordynowany przez Stanisława Małka.

 

15. Koordynowano współpracę Oddziału PTL w Białymstoku z Towarzystwem Leśników Litwy

Delegacja białostockiego Oddziału PTL przebywała na Litwie w dniach 12-14 października. Wyjazd miał na celu podtrzymanie bliskich kontaktów z Towarzystwem Leśników Litwy (TLL) oraz zapoznanie się ze specyfiką gospodarki leśnej zintegrowanej z ochroną przyrody w ramach Nadleśnictwa Kretynga (obszar nadleśnictwa pokrywa się częściowo z Parkiem Narodowym Kosy Kurońskiej). Problematyka ta jest bardzo bliska leśnikom z Podlasia z powodu podobnych zagadnień w Puszczy Białowieskiej. Wizyta była poprzedzona wizytą leśników z Litwy w Polsce, celem ustalenia planu współdziałania w roku 2024. Koordynatorem wizyt był Marek Ksepko.

 

16. Przesłano list intencyjny do Towarzystwa Leśników Amerykańskich oraz zainicjowano angielską wersję głównej strony internetowej PTL

W celu nawiązania bliższych kontaktów z Towarzystwem Leśników Amerykańskich, 13 października wysłano na Jego adres list intencyjny, przygotowany przez  Stanisława Małka.  Przekonał on również Przewodniczącego ZG - Janusza Dawidziuka do rozszerzenia strony internetowej PTL o wersję angielską. Przygotowane materiały wysłano następnie na ręce Przewodniczącego.

 

17. Odbyło się siódme doroczne spotkanie Komisji Współpracy z Zagranicą PTL

Odbyło się ono w siedzibie Leśnictwa Paryż (Nadleśnictwo Płońsk), w dniach 2-3 grudnia. Naszym gospodarzem był Nadleśniczy Tomasz Józwiak, któremu jesteśmy bardzo wdzięczni za gościnę. W spotkaniu uczestniczyli: Stanisław Małek (Przewodniczący KWzZ), Mikołaj Ziemblicki (Vice-przewodniczący KWzZ), Artur Delegacz (Vice-przewodniczący KWzZ), Jerzy Modrzyński,  Wiesław Chmielewski, Rafał Cieślak, Daniel Lemke i Bożydar Neroj.

Podczas spotkania dokonano podsumowania działalności Komisji za rok 2023 oraz przedstawiono zarys planów jej działalności na rok 2024.

Dodatkowo zapoznano się z propozycją Pana Marka Gierlacha i kol Tomasza Józwiaka włączenia PTL w inicjatywę odbudowy schroniska na Kostrzycy w Czarnohorze. Schronisko to wybudowało Towarzystwo Budowy Harcerskich Schronisk Turystycznych w latach 1934 -1935 wg projektu architekta Jerzego Żukowskiego w stylu huculskiej obronnej zagrody – grażdy (80 miejsc noclegowych, z: elektrycznością, kanalizacją, ciepłą i zimna wodą, prysznicami i umywalniami) – doskonały przykład lokalnej snycerki.

Od kilku już lat trwają prace zabezpieczające i remontowe ruin wzniesionego w roku 1938 obserwatorium astronomicznego i meteorologicznego na szczycie Popa Iwana z inicjatywy Ligi Powietrznej i Przeciwgazowej. Prace te prowadzą polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w porozumieniu z Uniwersytetem Warszawskim.

Członkowie Komisji zgodnie uważają, że byłoby rzeczą słuszną odbudowanie w porozumieniu z partnerami z Ukrainy schroniska na Kostrzycy w Czarnohorze  jako wspólnego daru ukraińskim i polskim harcerzom i miejsce dialogu i spotkań młodzieży obu Narodów. Inicjatywa ta powinna zostać przedyskutowana z Przewodniczącym PTL na początku 2024 roku.

 

18. Przez cały okres sprawozdawczy prowadzono stronę internetową Komisji,

informującą o bieżących wydarzeniach. Nad jej treścią czuwał Stanisław Małek, a techniczną obsługą zajmował się Mariusz Rydzik.

 

Więcej informacji (wraz z załącznikami) na temat wydarzeń organizowanych przez Komisję Współpracy z Zagranicą znaleźć można na stronie internetowej PTL w zakładce „O nas/Komisje”.

 

 

Sprawozdanie z wyjazdu na spotkanie Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych w Chorwacji, w dniach 21-24.09.2023

W dniach 21-24.09.2023 delegacja Polskiego Towarzystwa Leśnego, w składzie prof. dr hab. Dariusz J. Gwiazdowicz i prof. dr hab. Jerzy Modrzyński, uczestniczyła w spotkaniu Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych w Chorwacji.

Nasza podróż z Poznania do Zagrzebia (czwartek, 21.09.), z międzylądowaniem w Monachium, trwała około dziewięciu godzin. Na kwaterze byliśmy około 15:00, a o 18:30 spotkaliśmy się w siedzibie Chorwackiego Towarzystwa Leśnego (ChTL) z pozostałymi uczestnikami spotkania, reprezentującymi Towarzystwa Leśne: Austrii (2 osoby), Szwecji (2), Szkocji (2), Islandii (1), Niemiec (1), Węgier (1), Bośni Hercegowiny (1) i Chorwacji (4). Łącznie w spotkaniu wzięło udział 16 osób z 9 krajów. Po krótkim powitaniu, przewodniczący  ChTL – prof. Igor Anič, zapoznał nas z historią swojego Towarzystwa oraz ważniejszymi danymi na temat chorwackiego leśnictwa.

Chorwackie Towarzystwo Leśne (Hrvatsko Šumarsko Društvo) jest kontynuacją Chorwacko-Slawońskiego Towarzystwa Leśnego, założonego w 1846 w miejscowości Prečec. Od 1898 roku jego siedziba mieści się w Domu Leśników (Šumarski Dom) w Zagrzebiu, w którym od tego właśnie roku swoją działalność rozpoczęła (powołana z inicjatywy ChTL) Akademia Leśna, przekształcona w 1960 roku w Wydział Leśny Uniwersytetu w Zagrzebiu. ChTL ma obecnie 19 oddziałów terenowych oraz pięć prężnie działających komisji: Pro Silva Croatia, Komisja Ekologiczna, Komisja Ochrony Lasu, Komisja Kultury, Sportu i Rekreacji oraz Komisja Lasów Miejskich. Aktualnie ChTL liczy 2 732 członków, rekrutujących się zarówno z różnych szczebli administracji leśnej, właścicieli lasów, jak i ze środowiska akademickiego. ChTL jest członkiem Chorwackiego Towarzystwa Inżynierskiego.

Dumą Chorwackiego Towarzystwa Leśnego jest naukowe czasopismo leśne „Šumarski List”, wydawane od 1877 roku (od 2008 roku na liście filadelfijskiej). Wszystkie numery tego czasopisma zostały zdygitalizowane i zamieszczone na stronie internetowej Towarzystwa: www.sumari.hr. Na stronie tej znaleźć można również wirtualną bibliotekę leśną zawierającą około 4 500 książek i czasopism. Ponadto zamieszczono na niej listę około 14 000 chorwackich leśników wraz z ich biogramami. Na stronie tej można znaleźć również przegląd bieżących wydarzeń.

Lesistość Chorwacji wynosi 44%, zapas na pniu – 418 mln m³, roczny przyrost – 10 mln m³, a roczne pozyskanie – 8 mln m³. Udział lasów państwowych wynosi 77%, a prywatnych 23%. 62% to lasy wysokopienne, a 38% - odroślowe. Lasy bliskie naturze stanowią aż 97%, a tylko 3% to uprawy i plantacje. Gatunków liściastych jest 84% a iglastych 16%. Udział poszczególnych gatunków drzew jest następujący: buk 35%, dęby 27%, jodła i świerk 13%, grab 8%, jesion 3%, sosny 2%, pozostałe liściaste 11%, a pozostałe iglaste 1%.

Po prezentacji mieliśmy sposobność przewertowania kilku cennych woluminów z biblioteki ChTL, a wśród nich wydanego w Lipsku w 1732 roku dzieła Hanns’a Karl’a von Karlovitz’a: Silvicultura Oeconomica, uważanego za podwalinę trwałego gospodarstwa leśnego. Na zakończenie organizatorzy przypomnieli program na kolejne dni naszego spotkania.

Następnego dnia (piątek, 22.09) o godzinie 8:00, przed siedzibą ChTL, czekał już na nas autobus (będący na stanie Wydziału Leśnego w Zagrzebiu), który najpierw zawiózł nas do stacji terenowej, mieszczącej się w budynku dawnej leśniczówki, pozostałej po wyludnionej wsi o nazwie Čorkova uvala. Taką samą nazwę nosi przyległy kompleks dziewiczego lasu jodłowo-bukowego, w którym  najstarsze buki osiągają wiek koło 600, jodły ponad 400 a świerki około 300 lat. Struktura wiekowa tego lasu jest bardzo zróżnicowana, ponieważ jego naturalne odnowienie następuje losowo, w miejscach odsłoniętych przez różnego rodzaju zaburzenia, powodowane zwłaszcza przez wiatr. Z badań wynika, że zaburzenia na dużą skalę występują tu przeciętnie co 50 lat. Wiele drzew  przekracza w tym lesie 50 m wysokości, a zdarzają się jodły o wysokości 60 m. Wnikliwe, kompleksowe badania tego obiektu leśnego prowadzone są na stałych powierzchniach od 1957 roku. Niektóre wyniki badań zaprezentowali nam, oprowadzający nas po tym obiekcie pracownicy Wydziału. Pobyt w tym niezwykłym kompleksie leśnym, emanującym naturalnością, potęgą i pięknem zrobił na nas ogromne wrażenie.

Następnym ważnym punktem programu tego dnia było zwiedzanie Parku Narodowego Jezior Plitwickich (Nacionalni Park Plitvička Jezera). Położony jest on w terenie wyżynno-górskim, w przedziale wysokości 450-1280 m n.p.m., a jego powierzchnia wynosi około 30 tys. ha. Spędziliśmy tam ponad trzy godziny, podziwiając niezwykłe krajobrazy, zachwycając się malowniczymi wodospadami, niezliczonymi kaskadami i turkusową tonią jezior, otoczonych ciemnozielonym lasem. Jeziora zajmują około 1%, łąki i opuszczone pola – około 24%, a lasy około 75% powierzchni Parku. Lasy te  stanowią mozaikę różnych zespołów fitosocjologicznych i odznaczają się dużą różnorodnością biologiczną, zarówno w odniesieniu do roślin (1400 gatunków, w tym 25 endemitów), jak i zwierząt (157 gatunków ptaków, 50 gatunków ssaków – w tym niedźwiedź, ryś i wilk oraz 20 gatunków nietoperzy). Odwiedzony przez nas wcześniej kompleks leśny Čorkova uvala leży również w granicach Parku Narodowego Jezior Plitwickich.

Pełni wrażeń wsiadaliśmy do naszego autobusu, który zawiózł nas na nocleg w miejscowości Gospič. Tu trzeba powiedzieć, że jazda tym autobusem za każdym razem była sporym przeżyciem, zarówno ze względu na mijane krajobrazy, jak i karkołomne zakręty na wąskich, urwistych leśnych drogach. Naszego „mistrza kierownicy”, który bezpiecznie woził nas przez cały czas pobytu, nagradzaliśmy często oklaskami i słowami podziwu. Nawet na wspomnienie o jego wyczynach poziom adrenaliny się podnosi.

Kolejny dzień (sobota 23.09) rozpoczęliśmy od zwiedzania ciekawego, nowocześnie urządzonego Ośrodka Pamięci Nikola Tesli w Smiljan, małej wsi koło miasteczka Gospič, w której ten genialny wynalazca urodził się 10.07.1856 roku. W wieku 28 lat wyemigrował on do Stanów Zjednoczonych, gdzie do końca życia pracował nad licznymi projektami. Był autorem ponad 800 pomysłów racjonalizatorskich i wynalazków, z których około 125 opatentował. Wynalazł między innymi: prądnicę prądu zmiennego, silnik elektryczny, baterię słoneczną, lampę neonową oraz radio. Za życia jego wynalazki nie przyniosły mu należnego uznania, chociaż sam miał świadomość ich doniosłości. Zmarł w Nowym Yorku 7.01.1943 roku.

Następnie ruszyliśmy w kierunku biegnącego wzdłuż wybrzeża Adriatyku łańcucha górskiego Velebit, którego znaczną część stanowi Park Narodowy o tej samej nazwie. Po krótkiej prezentacji w Ośrodku Edukacji PN Velebit wyjechaliśmy na grzbiet tego łańcucha górskiego, który stanowi niejako granicę między bujnymi lasami śródlądowymi i zaroślowymi lasami strefy śródziemnomorskiej. Kontrast tych dwóch biomów można łatwo zauważyć.

Przed przerwą obiadową zatrzymaliśmy się jeszcze w miejscowości Baške Oštarije, przy kamieniu upamiętniającym powstanie w 1765 roku pierwszej chorwackiej leśniczówki. Pokazano nam też dużą mapę drzewostanową tego terenu pochodzącą z tamtego okresu.

Po obiedzie, przez prawie dwie godziny jechaliśmy krętą szosą wzdłuż  adriatyckiego wybrzeża w kierunku miasteczka Senj, podziwiając morski krajobraz urozmaicony niezliczonymi wysepkami, zazwyczaj skąpo pokrytymi roślinnością. W samym Senj zwiedziliśmy zamek Nehaj, który przez stulecia bronił Dalmacji przed wrogimi okrętami. Gdy wyjeżdżaliśmy z Senj nastąpiło gwałtowne załamanie pogody, a to za sprawą wiatru Bora. Zrobiło się chłodno i zaczął padać deszcz. Pomimo to zdołaliśmy jeszcze zobaczyć efekt zalesień na rozległych górskich zboczach, w miejscu noszącym nazwę Senjska Draga. Zbocza te, wylesione przed kilkudziesięciu laty, zostały zalesione (po przygotowaniu tarasów) przy użyciu sosny czarnej, która jest wprawdzie gatunkiem rodzimym, ale o charakterze pionierskim. Obecnie stopniowo jest usuwana, a na jej miejsce wprowadzane są gatunki docelowe, zwłaszcza dąb omszony. Lasy na tych zboczach pełnią istotną rolę ochronną, ważną m. in. dla pobliskiego miasta Senj. Na nocleg zawieziono nas do terenowego ośrodka naukowo-dydaktycznego Zalesina, należącego do Wydziału Leśnego w Zagrzebiu.

Ostatniego dnia (niedziela, 24.09.) przed południem odbyła się w Zalesinie sesja Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych. Przedstawiciele poszczególnych Towarzystw Leśnych wygłosili prelekcje na temat aktualnej sytuacji lasów i leśnictwa w ich krajach. Z naszej strony informację o aktualnych problemach polskiego leśnictwa zaprezentował D. J. Gwiazdowicz. Po każdym wystąpieniu padały liczne pytania i toczyły się ożywione dyskusje. Częstymi wątkami były: wpływ zmian globalnych na lasy, narastające zagrożenie pożarowe i zamieranie lasów, społeczne oczekiwania wobec leśnictwa i trudności w dogadywaniu się z eko-aktywistami, wreszcie zagrożenia wynikające z nadmiernej ingerencji Komisji Europejskiej w gospodarkę leśną poszczególnych krajów. Poniżej niektóre stwierdzenia wygłoszone przez referentów:

- Dynamiczne zmiany w środowisku leśnym, wymuszane zmianami globalnymi, wymagają elastycznego podejścia do gospodarki leśnej w Europie. Niezbędne mogą okazać się aneksy do ustaw o lasach, uwzględniające aktualną sytuację leśnictwa w poszczególnych krajach.

- W obecnych warunkach nasilają się problemy związane z ochroną lasu. Narastają szkody abiotyczne, pojawiają się nowe szkodliwe owady, narasta presja zwierzyny. Szczególnie zagrożone wydają się drzewostany świerkowe.

- Ogólny stan zbliżonych do naturalnych, zdominowanych przez gatunki liściaste lasów Chorwacji,  należy określić jako bardzo dobry, pomimo aktualnych zagrożeń.

- Z badań prowadzonych od kilkudziesięciu lat w Chorwacji wynika, że istnieje możliwość przystosowania rocznego rytmu przyrostowego u drzew. Przykładem jest Pinus nigra adriatica, u której stwierdzone zatrzymanie przyrostu w okresach suszy a jego przyśpieszenia w okresach bardziej korzystnych.

- Zalesienia są najtańszym sposobem redukcji dwutlenku węgla w atmosferze. Należy dokładniej szacować ilość pochłanianego przez lasy dwutlenku węgla oraz jego wartość rynkową. Ekwiwalent pieniężny za pochłonięcie 1 tony dwutlenku węgla, wynoszący obecnie około 100 €, będzie w przyszłości szybko wzrastał.

- Należy dążyć do odmłodzenia naszych towarzystw leśnych. Sukcesy na tym polu obserwuje się m. in. w Niemieckim Towarzystwie Leśnym, którego sekcja młodzieżowa, licząca 1500 członków stanowi obecnie około 30% stanu osobowego tego Towarzystwa.

  Następnie rozpoczęła się dyskusja na temat organizacji następnego spotkania Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych. Ustalano, że odbędzie się ono w 2024 roku na  Węgrzech. Chorwaci przekażą aktualne dane kontaktowe Węgrom, a pozostałe delegacje postarają się zachęcić kolegów z zaprzyjaźnionych Towarzystw Leśnych do wzięcia udziału w tym spotkaniu.

Na zakończenie, uczestnicy spotkania Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych w Chorwacji podziękowali serdecznie organizatorom (zwłaszcza Stjepan’owi Mikac’owi) za bardzo dobre przygotowanie i zrealizowanie interesującego programu, życząc Chorwackiemu Towarzystwu Leśnemu dalszych sukcesów i pomyślności.

W podróż powrotną (pełni wrażeń i refleksji) wyruszyliśmy około południa. Wydziałowy autobus zawiózł nas jeszcze na lotnisko,  z którego polecieliśmy najpierw do Frankfurtu nad Menem, a następnie do Poznania, gdzie wylądowaliśmy przed północą. Cały wyjazd uważamy za bardzo inspirujący i pożyteczny.

 

 

            Poznań, 17.10.2023                              Jerzy Modrzyński i Dariusz J. Gwiazdowicz

LINK FOTOGRAFIE DO SPRAWOZDANIA

 

 

1. Przebieg realizacji projektu

Po przyjęciu naszego wniosku i podpisaniu w dniu 22.10.2020 umowy (opiewającej na kwotę 18 440 euro) przez Andrzeja Wyczawskiego (Zastępcę Dyrektora Generalnego Fundacji Rozwoju Sytemu Edukacji) oraz  dra inż. Janusza Dawidziuka (Przewodniczącego Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Leśnego) i dra inż. Wojciecha Gila (Sekretarza ZG PTL) (zał. 1) przystąpiono do realizacji projektu: „Edukacja przyrodniczo-leśna dorosłych w Europie, na przykładzie wybranych europejskich towarzystw leśnych”, zaplanowanego na lata 2021-2022.

1. Przeprowadzono rekrutację uczestników projektu spośród osób zaangażowanych w organizację działalności PTL, zwłaszcza w zakresie edukacji przyrodniczo-leśnej dorosłych. W tym celu przygotowano najpierw regulamin rekrutacji (zał. 2) oraz formularz zgłoszeniowy (zał. 3 a następnie ogłoszono rekrutację uczestników projektu na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Leśnego w komunikacie z  dnia 22.12.2020 (zał. 4)

Do Komisji Rekrutacyjnej (powołanej przez przewodniczącego Zarządu Głównego PTL w dniu 29.12.2020, zał. 5) wpłynęły w dniach 1-15.01.2021 zgłoszenia od 24 osób. Przy kwalifikacji uczestników projektu brano pod uwagę: aktywność organizacyjną w PTL, zaangażowanie w edukację przyrodniczo-leśną oraz znajomość języków obcych. Po przeanalizowaniu nadesłanych formularzy Komisja wykluczyła jedną osobę ze względów formalnych (brak przynależności do PTL), natomiast spośród pozostałych osób 16 zakwalifikowało się bezpośrednio do udziału w projekcie, a 7 umieszczono na liście rezerwowej. Wyniki rekrutacji ogłoszono na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Leśnego w komunikacie z dnia 2.02.2021 (zał. 6).

2. Spośród osób zakwalifikowanych do realizacji projektu wybrano liderów delegacji wyjeżdżających do krajów uczestniczących w projekcie, odpowiedzialnych za współorganizację i podsumowanie poszczególnych wyjazdów. Zgodzili się nimi zostać: Wiesław Chmielewski (Czechy), Marek Ksepko (Litwa), Artur Delegacz (Norwegia), Rafał Cieślak (Islandia) i Mikołaj Ziemblicki (Austria). Koordynatorami projektu zostali: Rafał Cieślak i Jerzy Modrzyński, pozostający w kontakcie zarówno z partnerami zagranicznymi i uczestnikami projektu, jak też z sygnatariuszami umowy dotyczącej realizacji projektu.

3. Odnowiono korespondencyjne i telefoniczne kontakty z zagranicznymi partnerami projektu, uzgadniając z nimi możliwe terminy wizyt, jak i ramowy program pobytu naszych delegacji. Terminy te oraz szczegóły programów były później negocjowane przez liderów delegacji.

4. Koordynatorzy uczestniczyli początkowo w szkoleniach organizowanych przez Fundację Rozwoju Sytemu Edukacji, a następnie organizowali (najczęściej online) spotkania szkoleniowe dla uczestników projektu, zwłaszcza dla liderów delegacji.

5. Zrealizowano (pomimo utrudnień związanych z pandemią C-19) wszystkie zaplanowane wizyty zagraniczne, które odbyły się w następujących terminach – Austria: 13-15.09.2021, Litwa: 20-22.10.2021, Norwegia: 15-19.05.2022, Czechy: 21-23.07.2022, Islandia: 27.09.-1.10.2022. Na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Leśnego zamieszczono ilustrowane reportaże z tych wyjazdów.

6. W dniach 14-16.10.2022 w Siemianówce k. Narewki odbyło się robocze spotkanie liderów delegacji i koordynatorów projektu z Przewodniczącym ZG Polskiego Towarzystwa Leśnego, dr. inż. Januszem Dawidziukiem, pod kątem rozliczenia projektu i przygotowania merytorycznego sprawozdania z jego realizacji, jak też wdrażania i rozpowszechniania jego wyników.

7. Dotychczas wyniki projektu są rozpowszechniane poprzez zamieszczanie wspomnianych wyżej reportaży na stronie internetowej PTL (http://kwzz.ptl.pl), wygłaszanie referatów na zebraniach PTL (zał. 7 i 8) oraz publikowanie artykułów w prasie (zał. 9 i 10). Planuje się przygotowanie syntetycznych artykułów do Lasu Polskiego, Głosu Lasu i innych periodyków branżowych. Zostanie też przygotowane syntetyczne sprawozdanie oraz prezentacja dla Zarządu Głównego PTL, które będą zawierać sugestie wykorzystania w kraju, zdobytych w projekcie doświadczeń z zakresu edukacji przyrodniczo-leśnej.

Należy wspomnieć, że oprócz głównych celów, związanych z edukacją przyrodniczo-leśną, zrealizowano również z powodzeniem dodatkowy cel projektu, którym było nawiązanie trwałej współpracy z wizytowanymi zagranicznymi Towarzystwami Leśnymi. W przyszłości zamierzamy tę współpracę kontynuować i rozwijać.

Poniżej przedstawiono krótkie relacje z wizyt w wybranych europejskich towarzystwach leśnych (p. 3 i 4), na tle stanu edukacji przyrodniczo-leśnej w Polsce (p. 2) oraz zaproponowano zwiększenie aktywności Polskiego Towarzystwa Leśnego w tej dziedzinie, na podstawie najciekawszych rozwiązań zaobserwowanych u naszych pięciu partnerów zagranicznych (p. 5).

 

2. Edukacja przyrodniczo-leśna w Polsce

2a. Edukacja przyrodniczo-leśna w Lasach Państwowych

Edukacja przyrodniczo-leśna, wchodząca w zakres edukacji ekologicznej, traktowana jest jako uzupełnienie edukacji przyrodniczej prowadzonej w szkołach i na uczelniach. W naszym kraju edukacja przyrodniczo-leśna (nazywana też edukacją leśną) realizowana jest przede wszystkim przez Lasy Państwowe (LP).  W ramach struktur LP uczestniczą w niej: 430 nadleśnictwa (w tym 74 nadleśnictwa wchodzące w skład Leśnych Kompleksów Promocyjnych), 17 biur regionalnych dyrekcji LP, Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie i Leśny Bank Genów oraz Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.

W działalności edukacyjnej Lasów Państwowych istotną rolę odgrywa współpraca z placówkami oświatowymi w całym kraju. Duże znaczenie w tej działalności mają też media: prasa, radio i telewizja. W ostatnim okresie na znaczeniu przybiera również aktywność LP w mediach społecznościowych (Facebook, Instagram, YouTube).

W ramach swojej działalności edukacyjnej Lasy Państwowe korzystają z ponad sześciu tysięcy takich obiektów jak: ośrodki edukacji leśnej, izby leśne, wiaty edukacyjne oraz bardzo liczne leśne ścieżki edukacyjne. Edukacji służy też wiele obiektów związanych z gospodarką leśną (szkółki leśne, wybrane drzewostany, obiekty małej retencji) oraz obiektów niezwiązanych z tą gospodarką (rezerwaty przyrody, obiekty kulturowe).

Działalność edukacyjna w Lasach Państwowych przybiera głównie formy zajęć terenowych, zajęć w izbach edukacyjnych nadle­śnictw czy lekcji w szkołach (na zaproszenie nauczycieli). Leśnicy występują też z prelekcjami i pogadankami edukacyjnymi na zebraniach samorządowych, sołeckich lub w domach kultury. Organizują również konkursy, wystawy oraz przygotowują publikacje prasowe i programy radiowe czy telewizyjne. Do tego należy dodać udział w takich wydarzeniach jak stoiska edukacyjne, festyny, pikniki ekolo­giczne czy targi branżowe. We wszyst­kich wymienionych wyżej formach edukacji przyrodniczo-leśnej uczestniczy rocznie ponad 2 mln osób.

W związku z pandemią Covid-19, do działań prowadzonych w sposób tradycyjny, dołączyły w większym zakresie formy edukacji leśnej w trybie online (zwłaszcza filmy edukacyjne i materiały edukacyjne na stronach internetowych LP). Z tych form edukacji leśnej skorzystało w 2020 roku ponad 2,7 mln osób.

Lasy Państwowe dbają o stałe podnoszenie kompetencji edukatorów leśnych (zwłaszcza w zakresie przygotowania pedagogicznego i metodycznego), organizując co roku liczne szkolenia i warsztaty, w tym „Warsztaty dla liderów edukacji leśnej”. Suma wydatków ponoszonych przez Lasy Państwowe na działalność edukacyjną wynosi rocznie ponad 20 mln. Od roku 2004, zgodnie z Zarządzeniem nr 54 Dyrektora Generalnego LP z roku 2003, publikowane są coroczne raporty z działalności edukacyjnej Lasów Państwowych, dostępne w internecie.

Oprócz infrastruktury edukacyjnej Lasów Państwowych na uwagę zasługuje również Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie, zarządzane przez SGGW, organizujące cykliczne warsztaty i konferencje oraz wydające regularnie „Studia i Materiały CEPL”.

2b. Edukacja przyrodniczo-leśna w Polskim Towarzystwie Leśnym

Ponieważ członkami Polskiego Towarzystwa Leśnego w większości są pracownicy Lasów Państwowych, więc w naturalny sposób wielu z nich zaangażowanych jest w edukację przyrodniczo-leśną. W tej grupie są również liderzy edukacji leśnej oraz autorzy publikacji z tego zakresu. Autorami takich publikacji są też pracownicy uczelni i instytucji naukowych, z których rekrutuje się druga pod względem liczebności grupa członków PTL.

Edukacja przyrodniczo-leśna społeczeństwa była też w ostatnich latach tematem kilku sympozjów, organizowanych zarówno na szczeblu centralnym, jak i w regionalnych oddziałach PTL. W działalności tych oddziałów co roku pojawiają się inicjatywy z zakresu edukacji leśnej społeczeństwa, związane między innymi z organizowaniem lub współorganizowaniem festynów, pikników czy stoisk edukacyjnych.

Należ jednak przyznać, że edukacja przyrodniczo-leśna społeczeństwa nie znalazła się dotychczas w głównym nurcie działalności PTL. Świadczy o tym między innymi to, że wśród kilkunastu komisji działających przy Zarządzie Głównym PTL brakuje komisji dedykowanej wyłącznie tejże edukacji.

 

3. Obserwacje poczynione podczas wizyt w pięciu europejskich towarzystwach leśnych

Austriackie Towarzystwo Leśne

Austriackie Towarzystwo Leśne (ATL) działa w kraju, którego 47% powierzchni pokrywają lasy, a udział lasów prywatnych wynosi 80%. Jest to też kraj z bardzo długa tradycją racjonalnej gospodarki leśnej i ochrony zasobów leśnych. ATL,  istniejące od 1882 roku, liczy obecnie około 4 400 członków. Dynamicznie rozwija ono kontakty międzynarodowe i jest członkiem wielu organizacji europejskich. Jest to organizacja społeczna, statutowo zajmującą się promowaniem wiedzy leśnej wśród swoich członków oraz wiedzy przyrodniczo leśnej w społeczeństwie. Głównymi formami aktywności ATL jest organizowanie seminariów tematycznych, wyjazdów szkoleniowych oraz promowanie w mediach właściwych postaw ekologicznych. Towarzystwo wydaje również szereg fachowych czasopism i materiałów edukacyjnych.

Edukacja przyrodniczo-leśna dorosłych w Austrii prowadzona  jest  przez Austriackie Towarzystwo Leśne zarówno bezpośrednio, jak też przy współudziale innych towarzystw i uprawnionych do tego instytucji. Poniżej kilka przykładów.

1. Poszczególne oddziały Austriackiego Towarzystwa Leśnego, przy wsparciu sponsorskim innych podmiotów związanych z branżą leśną, każdego roku organizują miejskie festiwale leśne, mającą na celu przybliżenie społeczeństwu zagadnień związanych z leśnictwem. Mają one charakter wystawienniczy, wraz z szeregiem imprez towarzyszących. Wydarzenia te, w które zaangażowane są władze miast-gospodarzy, zawsze mają duży rozmach i zasięg oddziaływania.

 

1. Tworzone są projekty edukacyjne, przy użyciu narzędzi internetowych. Przykładem jest projekt stworzony przy współudziale Austriackiego Towarzystwa Leśnego pn.: „Las spotyka szkołę” („Wald trifft Schule”), którego efektem jest powstanie platformy internetowej (www.waldtrifftschule.at), poświęconej różnorodnej tematyce leśnej, adresowanej w głównej mierze do szkół różnych poziomów. Ze względu na bardzo szeroką i rozbudowaną ofertę tej aplikacji, wykorzystywana jest ona jednak coraz powszechniej przez dorosłych, zainteresowanych szeroko pojętą tematyką leśną.
    
2. Austriackie Towarzystwo Leśne wraz z Austriackim Towarzystwem Właścicieli Leśnych (dla którego ATL jest organizacją patronacką) stworzyło projekt (częściowo dofinansowany z funduszy UE) polegający na produkcji i dystrybucji gier i zabaw technicznych, wykorzystywanych w edukacji leśnej. Ich głównymi odbiorcami są dzieci i młodzież, ale siłą rzeczy również rodzice i nauczyciele. 

 

1. Ważną instytucją współpracującą z ATL na płaszczyźnie edukacji przyrodniczo-leśnej jest Austriacki Państwowy Instytut Badawczy Leśnictwa. Jednym z efektów tej współpracy jest stworzenie platformy internetowej poświęconej m.in. uodparnianiu ekosystemów leśnych na globalne zmiany klimatyczne (www.klimafitterwald.at). Platforma ta jest szeroko wykorzystywana m. in. przez prywatnych właścicieli leśnych.

 

1. Innym bardzo atrakcyjnym i pożytecznym projektem (w kontekście edukacji leśnej społeczeństwa) jest stworzenie przez Instytut cyklu filmów edukacyjnych dla dorosłych pod nazwą: „Günther odziedziczył las” („ Günther hat einen Wald geerbt”), dostępnych m.in. w aplikacji YouTube  (https://www.youtube.com/watch?v=vcTqTUQpDGo). W poszczególnych odcinkach, które są zwięzłe i dowcipne, przybliżane są różne aspekty gospodarki leśnej. Skierowane są one głównie do prywatnych (nieprofesjonalnych) właścicieli leśnych, ale są też na tyle atrakcyjne, że wykorzystuje się je z powodzeniem do prowadzenia edukacji przyrodniczo-leśnej innych grup społecznych.

 

1. Kolejną organizacją współpracującą z ATL, która za jeden ze swoich celów stawia sobie prowadzenie działań edukacyjnych, jest ProHolz Austria. Prowadzi ona m.in. kampanie promocyjno-edukacyjne, dotyczące zastosowania drewna. Są to m.in. uliczne kampanie bilbordowe, wskazujące na wszechstronność zastosowania drewna z podkreśleniem odnawialności tego surowca oraz wpływu jego użytkowania na klimat, jak również akcje promujące budownictwo drewniane i podnoszące świadomość społeczną w tym zakresie.

 

1. Istotnym i ciekawym rozwiązaniem dotyczącym edukacji przyrodniczo-leśnej w Austrii jest funkcjonowanie, niezależnego od administracji leśnej,  Austriackiego Stowarzyszenia Pedagogów Leśnych. W Austrii kształci się pedagogów leśnych, których kompetencje potwierdzają egzaminy państwowe. Po ich zaliczeniu uzyskuje się certyfikat, odnawiany co pięć lat. Pedagodzy leśni wspomagają nauczanie z zakresu szeroko pojętych nauk leśnych, na różnych poziomach kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych, m. in. w tzw. szkołach leśnych, wspomaganych m. in. przez ATL.

 

1. Leśne izby edukacyjne (zwane też szkołami), prowadzone są w Austrii zarówno przez jednostki leśnictwa państwowego, jak i jednostki samorządowe. Jednym z takich przykładów jest Wiedeńska Szkoła Leśna Ottakring, położona na przedmieściach  Wiednia i podlegająca władzom tego miasta. Szkoła przypomina nieco znane w Polsce izby edukacyjne i jest otwarta na wszystkich zainteresowanych, zwłaszcza młodzież szkolną, ale także osoby dorosłe. Posiada bogatą ofertę edukacyjną, szczyci się też pięknymi eksponatami przyrodniczymi. W jej bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się Lasek Wiedeński, który jest ekosystemem łączącym w sobie funkcje gospodarcze i ochronne (jego część jest rezerwatem), a spacer po nim jest nieodzownym elementem każdej lekcji w Szkole Ottakring.

 

                                                                            Mikołaj Ziemblicki

 

Czeskie Towarzystwo Leśne

Czeskie Towarzystwo Leśne (CTL) powstało 23 lutego 1990 roku, nawiązując do długiej tradycji stowarzyszeń zawodowych, działających w przeszłości na obecnym terytorium Czech – założonego w 1922 roku Związku Leśników Czechosłowackich i powołanego w 1956 roku Czechosłowackiego Naukowego Towarzystwa Leśnego. CTL liczy obecnie około 2 000 członków, głównie leśników będących przedstawicielami różnych form własności lasów i samorządów, jak też parków narodowych i krajobrazowych oraz szkół leśnych i wydziałów leśnych działających przy dwóch uniwersytetach rolniczych. Działa ono w kraju, którego lesistość wynosi 33%, a udział lasów publicznych sięga 77%.

Czeskie Towarzystwo Leśne podzielone jest na 28 oddziałów, prowadzących własną działalność, w tym działalność wydawniczą. Centralnie działają natomiast następujące komisje problemowe: Łowiecka, Biologiczna, Technologiczna, Leśnej polityki i ekonomii oraz Pedagogiki leśnej. CTL jest uznawane za główną organizację w Czechach, reprezentującą interesy leśników. Jest też członkiem Związku Leśników Europejskich. Hasłem CTL jest: ,,Szanuj Przyrodę, Gospodaruj wraz z Lasem, Kształć się”. Do celów CTL są wpisane m. in: 1) współpraca z organizacjami branżowymi w Republice Czeskiej i za granicą , władzami centralnymi i lokalnymi, szkołami i instytucjami zajmującymi się ochroną przyrody, 2) zapoznawanie społeczeństwa ze znaczeniem lasów, ochrony przyrody i krajobrazu w  kontekście gospodarki leśnej a także popularyzacja wyników badań naukowych i wcielanie ich w życie, 3) organizowanie seminariów i konferencji, w tym o zasięgu międzynarodowym.

Czeskie Towarzystwo Leśne wykorzystuje wszelakie okazje do realizacji tych celów i prezentowania swojej działalności, wychodząc jednocześnie poza swoje środowisko. Uczestniczy m. in. w różnego rodzaju akcjach mających na celu edukację przyrodniczo-leśną (pedagogikę leśną) społeczeństwa w różnych grupach  wiekowych i zawodowych.

Leśna pedagogika w Czechach jest powszechnie prowadzona przez administrację leśną wszystkich form własności, parki narodowe i krajobrazowe, biura urządzania lasu, szkoły i wydziały leśne uczelni a także organizacje związane z ochroną przyrody i (jak już powiedziano) przez CTL.

1. Ciekawym sposobem wyjścia CTL do szeroko pojętego społeczeństwa i edukowania go są ,,Wieczory Leśne” organizowane na terenie całych Czech, między innymi w siedzibie CTL w Pradze przy Moście Karola, w Hradec Kralove, Jabloncu nad Nissou, Hranicach i wielu innych miejscowościach. Na tych spotkaniach odbywa się edukacja społeczeństwa na temat znaczenia lasów oraz ochrony przyrody i krajobrazu, w kontekście gospodarki leśnej.

2. Na początku kwietnia co roku odbywa się akcja ,,Posprzątamy Czeską Republikę”, w której uczestniczy również CTL. W ubiegłym roku wydało ono z tej okazji (we współpracy z zespołem ,,Troubaci”) wideoklip promujący tę akcję.

3. Trzeba tutaj wspomnieć że nie jest to pierwszy wideoklip CTL ale ugruntowana już tradycja. Dowcipne, profesjonalnie zrobione muzyczne filmiki, które „śpiewająco” promują ochronę przyrody oraz gospodarkę leśną można znaleźć pod linkiem: https://www.youtube.com/@trubacimarkazini6734.

4. Wiosną każdego roku, na targach leśnych Silva Regina w Brnie, swoje stoisko ma też CTL, prezentując tam swoją działalność, tradycję a także aspekty edukacyjne w postaci popularnych wydawnictw i gier edukacyjnych oraz gadżetów z logiem i hasłem CTL. Upominki w postaci podkoszulek, termosów, latarek, kubków, długopisów, breloczków można włożyć w papierową lub lnianą torbę z logiem i hasłem CTL.

5.  CTL bierze też udział w międzynarodowym konkursie dla dzieci i młodzieży (YPEF) organizowanym w dziesięciu krajach, którego celem jest poprawa świadomości zarówno ludzi młodych, jak i całego społeczeństwa w zakresie roli i znaczenia lasów oraz gospodarki leśnej.

6.  Celom edukacji przyrodniczo-leśnej służą też różnego rodzaju wydawnictwa, firmowane przez CTL. Są to między innymi monografie  (w rodzaju: ,,Cesky a Moravsky Les”), kalendarze, foldery, notatniki i inne drobne wydawnictwa z logo i hasłem CTL.  

                                                                            Wiesław Chmielewski

 

Islandzkie Towarzystwo Leśne

Islandzkie Towarzystwo Leśne, które powstało w 1930 roku, liczy obecnie około 7000 członków, należących do 63 towarzystw członkowskich. Jest członkiem kilku leśnych towarzystw i instytucji europejskich. Islandzkie Towarzystwo Leśne działa w bardzo specyficznych warunkach ze względu na historię swoich lasów. Przed przybyciem człowieka ponad 30% powierzchni Islandii pokrywały lasy, złożone głównie z: brzozy (Betula pubescens), wierzb (Salix phylicifolia i Salix lanata), jarzębiny (Sorbus aucuparia) i osiki (Populus tremula). Jeszcze około tysiąc lat temu 25% powierzchni wyspy było zalesione. Od tego czasu - na skutek nasilonej aktywności wulkanicznej, oziębienia klimatu oraz wzmożonej działalności człowieka (głównie wypasu owiec) – lesistość ta stale spadała, osiągając w XIX wieku mniej niż 1%. Od końca XIX wieku podejmowane są wysiłki na rzecz stopniowego zwiększania lesistości Islandii. Obecnie lasy pokrywają około 2% powierzchni Islandii. Udział poszczególnych form własności islandzkich drzewostanów przedstawia się następująco: lasy prywatne – 39%, lasy należące do towarzystw leśnych – 24%, lasy państwowe – 17%, lasy komunalne – 15%, lasy należące do organizacji „non profit” – 5%.

Nacisk na zalesienia i gospodarkę leśną w Islandii rośnie. W 2019 roku przyjęto nową ustawę o lasach, a w roku 2022 zatwierdzono pierwszy ogólnokrajowy plan rekultywacji gruntów i regeneracji lasów. Widoczne są również postępy w rozwoju badań naukowych i przygotowaniu kadr dla leśnictwa. Rola Islandzkiego Towarzystwa Leśnego w tych wszystkich przedsięwzięciach jest nie do przecenienia. Głównymi kierunkami działalności ITL są obecnie: 1) zarządzanie projektami z zakresu leśnictwa, 2) szeroko zakrojona działalność wydawnicza, 3) nadzór specjalistyczny i konsultacje oraz 4) edukacja przyrodniczo-leśna. W zasadzie cała działalność Towarzystwa w jakiś sposób nakierowana jest na ponowne uświadomienie społeczeństwu ogromnej roli lasów i pilnej potrzeby ich przywracania, ma zatem wydźwięk edukacyjny. Poniżej szereg przykładów tej działalności.

1. Ważnym aspektem edukacji przyrodniczo-leśnej jest działalność wydawnicza Islandzkiego Towarzystwa Leśnego. Wydaje ono przede wszystkim Forest Journal (dawniej Annual Publication of the Icelandic Forestry Association), który jest jedynym fachowym czasopismem poświęconym leśnictwu w Islandii. Od 1992 roku wydaje również gazetę Laufblaðið, w której zamieszczane są wiadomości o ważniejszych wydarzeniach w życiu stowarzyszeń leśnych, jak i ogólnie w islandzkim leśnictwie. Ponadto wydawane są przy różnych okazjach liczne broszury, foldery czy plakaty, promujące wydarzenia związane z leśnictwem.

2. Islandzkie Towarzystwo Leśne prowadzi ciekawą stronę internetową (w kilku językach, w tym po polsku, ponieważ Polacy stanowią znaczną część islandzkiego społeczeństwa). Na stronie tej dostępne są publikacje dotyczące islandzkiego leśnictwa i działalności Towarzystwa, począwszy od 1930 roku. Poza tym informuje ona o wszystkich bieżących akcjach i wydarzeniach. O najnowszych wydarzeniach Towarzystwo informuje również na bieżąco w mediach społecznościowych.

3. Dysponując poważną bazą szkoleniową i ośrodkami edukacyjnymi, Islandzkie Towarzystwo Leśnictwa organizuje (samodzielnie lub we współpracy z partnerami) liczne spotkania i konferencje, takie jak: spotkania Europejskiej Sieci Towarzystw Leśnych; konferencje na temat znaczenia lasów dla zdrowia publicznego w Islandii, czy też konferencje na temat krajobrazu, lasów miejskich i życia na świeżym powietrzu. Mają one często charakter otwarty (na żywo lub on line) i cieszą się dużą popularnością.

4. Członkowie Towarzystwa uczestniczą też w licznych spotkaniach i konferencjach zagranicznych. Ponadto ITL corocznie organizuje  grupowe wyjazdy dla swoich członków, nie tylko do krajów europejskich ale również do Kanady i USA. Służą one zarówno zdobywaniu wiedzy i wymianie doświadczeń z zakresu leśnictwa, jak też nawiązywaniu kontaktów i współpracy z partnerami zagranicznymi. Doświadczenia zagraniczne stanowią źródło inspiracji m. in. dla edukacyjnej działalności Towarzystwa.

5. Z punktu widzenia edukacji przyrodniczo-leśnej jednym z ważniejszych projektów ITL (wspieranym przez licznych sponsorów i lokalne samorządy) jest Otwarty Las. Jego celem jest udostępnienie obszarów leśnych, szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych, zarządzanych przez lokalne stowarzyszenia leśne. Dzięki projektowi stwarza się społeczeństwu możliwość zdrowej aktywności na świeżym powietrzu, a jednocześnie szerzona jest edukacja na temat środowiska naturalnego, fauny i flory oraz historii i znaczenia lasów.

6. W celu popularyzacji znaczenia lasów i zalesień, Islandzkie Towarzystwo Leśne organizuje lub firmuje m. in. następujące projekty:

- Lasy Stulecia, mający na celu posadzenie jednego drzewa dla każdego Islandczyka.

- Las Przyjaźni, w którym celebryci z całego świata (w tym liczni szefowie państw i przedstawiciele obcych krajów i organizacji międzynarodowych) sadzą drzewa.

- Młodzieżowy Fundusz Uprawy Ziemi, dzięki któremu każdego roku od siedmiu do ośmiu tysięcy uczniów szkół podstawowych (z około stu szkół w całym kraju) sadzi drzewa.

- Wolontariat. Od szeregu lat IFA  przyjmuje zagranicznych wolontariuszy, którym powierza się wszelkiego rodzaju przedsięwzięcia, realizowane z różnymi partnerami, najczęściej lokalnymi towarzystwami leśnymi. Są to m. in. małe lub średnie projekty zalesień, których głównym celem jest zapewnienie terenów rekreacyjnych dla miejscowej ludności oraz wzbogacenie różnorodności biologicznej.

7. IFA  co roku nominuje Drzewo Roku. Nominacja ta (poparta odpowiednimi publikacjami) ma na celu zwrócenie uwagi opinii publicznej na  pracę wykonywaną w całym kraju na rzecz lasów oraz wskazanie wartości kulturowej poszczególnych drzew.

8. Od bardzo wielu lat w okresie Świąt Bożego Narodzenia Towarzystwo organizuje sprzedaż choinek połączoną z piknikiem rodzinnym. Dzięki temu pozyskuje sympatyków zalesień i leśnictwa oraz swojej działalności.

                                                                                        Rafał Cieślak

 

Litewskie Towarzystwo Leśne

Litewskie Towarzystwo Leśne (LTL) liczy ponad 1000 członków, zatrudnionych głownie w sektorze leśnym. Tworzą je trzy mniejsze stowarzyszenia: Społeczność Leśników, Specjaliści Hodowli Lasu  i Zgromadzenie Młodych Miłośników Lasu. Głównymi kierunkami działalności LTL są: współpraca z instytucjami państwowymi, współpraca z organizacjami zagranicznymi, udział w różnych projektach związanych z leśnictwem, organizowanie spotkań, warsztatów, konferencji oraz popularnych konkursów leśnych i imprez  sportowych, jak też działalność wydawnicza i edukacja przyrodniczo-leśna, w tym organizowanie wydarzeń związanych z obchodami Dnia Lasu.

Litwa przeszła  w ostatnich dekadach radykalną transformację od gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej i systemu demokratycznego. Po rozpadzie Związku Radzieckiego Litwa przeprowadziła również szereg reform w dziedzinie leśnictwa. Dotyczyły one głównie struktury własnościowej. Obecnie niemal połowa litewskich lasów jest niepaństwowa, a należą one do ponad 250 tys. osób fizycznych i prawnych, w tym do dużych europejskich inwestorów (np. IKEA). Inwestorzy z krajów skandynawskich zyskują stale na znaczeniu w litewskim leśnictwie. Duża dynamika zmian prawnych i organizacyjnych w branży leśnej oraz obecna, trudna sytuacja demograficzna Litwy (ujemny przyrost naturalny, emigracja ludzi młodych) stwarza w tym stosunkowo niedużym kraju szereg problemów, w tym zapaść szkolnictwa leśnego. Inne jest zresztą podejście do edukacji w lasach państwowych Litwy, które czerpią z tradycji i utrwalają odziedziczone po poprzednim systemie modele nauczania oparte o szkoły średnie i wyższe, a inne w stowarzyszeniach właścicieli lasów niepaństwowych.

Najważniejszym miejscem profesjonalnej edukacji leśników Litwy jest blisko 100-letni Wydział Leśnictwa i Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Kownie. Prowadzi on na Litwie wyższą edukację leśną na poziomie licencjatu i magistra, jak też szeroko rozumianą działalność edukacyjną w ramach współpracy ze szkołami średnimi. O działalności Wydziału wiele można się dowiedzieć z jego strony internetowej (https://www.kmaik.lt/) oraz filmu informacyjnego (https://www.kmaik.lt/uploads/pdf/KMAIK%20presentation.mp4).

Stowarzyszenia właścicieli lasów niepaństwowych właściwie nie prowadzą zasadniczo edukacji leśnej wśród młodzieży, stawiają natomiast na ludzi dorosłych – głównie obecnych i przyszłych właścicieli niewielkich (zazwyczaj kilkuhektarowych) kompleksów leśnych. Osobom tym umożliwia się dokształcanie w zakresie leśnictwa w mediach. Dobrym przykładem jest tu edukacyjna działalność wspólnoty: Litewskie Stowarzyszenie Właścicieli Lasów i Gruntów (LMSA), które prowadzi szkolenia dla różnych grup wiekowych. Ich aktywność dobrze oddaje stale aktualizowana strona internetowa, prowadzona w kilku językach (https://www.forest.lt) oraz profil w mediach społecznościowych (https://www.facebook.com/lietuvosmiskai.lt/), na którym stale pojawiają się informacje o podejmowanych działaniach edukacyjnych i promocyjnych. Wiele z nich można prześledzić w postaci filmów i materiałów medialnych pod adresem: https://www.facebook.com/lietuvosmiskai.lt/videos/?ref=page_internal. Oprócz różnego rodzaju praktycznych szkoleń z zakresu leśnictwa (głównie on-line), dla bardziej zaawansowanych właścicieli lasów asocjacja udostępnia też drukowane materiały konferencyjne
i publikacje naukowe.

Stowarzyszenie LMSA współpracuje w zakresie edukacji m. in. z lasami państwowymi Litwy (Valstybinių miškų urėdija, VMU, https://vmu.lt). Przykładem są wspólnie ustawiane tablice edukacyjne. Na jednej z takich tablic w okolicach Kowna można na przykład przeczytać: "Powstanie gospodarki leśnej, jej przeszłe, obecne i przyszłe działania, wynikają z nieuniknionej ludzkiej potrzeby korzystania z dóbr materialnych, społecznych i ekologicznych lasów, przy jednoczesnym zapewnieniu ich pełnego odnowienia, pielęgnowania i zachowania dla przyszłych pokoleń" (Nadleśniczy Algirdas Antanas Brukas).

Skomplikowana struktura własnościowa litewskich lasów widoczna jest również na styku gospodarki leśnej i ochrony przyrody, zwłaszcza w parkach narodowych, które zarządzane są częściowo przez kadry lasów pańswowych. Obowiązuje tu szczególne połączenie roli nadleśnictwa i parku narodowego. Częściowo pokrywają się one obszarowo, co nie przeszkadza w realizacji różnorodnej, wielofunkcyjnej roli lasów, poczynając od aktywności czysto gospodarczych, poprzez edukację, turystykę aż po zachowawczą ochronę przyrody. Przykładem może być Park Narodowy Mierzei Kurońskiej, o powierzchnia 264 km². Chroni on (wspólnie z gospodarującym na tym terenie  nadleśnictwem) tzw. Kosę Kurońską - długi, wcięty w Bałtyk i współdzielony z Rosją półwysep. Walory miejscowej przyrody są nie do przecenienia. Kosę odwiedzając setki tysięcy turystów, z czego szeroko korzystają gospodarze dla prowadzenia działalności edukacyjnej. Wzdłuż jedynej drogi, ciągnącej się jak rybi kręgosłup w osi mierzei, napotkać można liczne miejsca postojowe, opatrzone tablicami informacyjnymi, na których leśnicy przybliżają turystom specyficzną przyrodę obszaru oraz formujące ją procesy. Informują one między innymi o roli wiatru, pożarów i martwego drewna oraz ich roli we wzbogacaniu lokalnej przyrody i podnoszeniu trwałości lasu, a tym samym - Kosy Kurońskiej.

Marek Ksepko

 

Norweskie Towarzystwo Leśne

Norweskie Towarzystwo Leśne (NTL) powstało w 1898 roku. Liczy obecnie około 9 000 członków, skupionych w 16 oddziałach regionalnych. Członkowie rekrutują się głównie spośród prywatnych właścicieli zajmujących się lasem profesjonalnie. Należy dodać, że około 80% lasów, pokrywających ponad 33% kraju to lasy prywatne. Lasy i leśnictwo mają duże znaczenie nie tylko gospodarcze ale odgrywają także bardzo istotną rolę w kulturze norweskiego społeczeństwa. Należy zaznaczyć, że gospodarka leśna w Norwegii, począwszy od testowania potomstwa i zbioru nasion, poprzez kontenerową produkcję sadzonek aż do pozyskania drewna za pomocą wielooperacyjnych maszyn, jest bardzo nowoczesna.

Operacje związane z gospodarką leśną przebiegają przy pełnej akceptacji społeczeństwa, które jest świadome wszystkich zabiegów przeprowadzanych w lasach, a to dzięki wielotorowej edukacji prowadzonej już od najmłodszego wieku, a kontynuowanej dla wszystkich grup wiekowych.

 Głównym celem NRL jest promowanie zrównoważonego leśnictwa i wykorzystania drewna jako alternatywy dla zasobów kopalnych. Oferuje również usługi doradcze w zakresie zarządzania lasami. W przekazie na temat wielofunkcyjnej roli lasu, NTL akcentuje zarówno jego rolę jako producenta dóbr i  ostoi przyrody ale też jako ostoi tradycji. Promuje również las jako największą arenę sportową i rekreacyjną w Norwegii. Tym celom podporządkowana jest w dużym stopniu jego działalność w zakresie edukacji przyrodniczo-leśnej społeczeństwa.

1. Ważnym aspektem działalności  edukacyjnej jest wydawanie przez NTL dwóch czasopism: miesięcznika „Norsk Skogsbruk” (Norweskie Leśnictwo) oraz kwartalnego biuletynu „Skog og Miljø” (Las i Środowisko). Towarzystwo upowszechnia w nich bieżące informacje i aktualną wiedzę o gospodarce leśnej i środowisku przyrodniczym, m in. na temat zmian klimatycznych, wiązania dwutlenku węgla, czy znaczenia lasu dla zdrowia publicznego. Wydaje też publikacje instruktażowe i foldery. Wydawnictwa te są adresowane głównie do dorosłych.

2. Norweskie Towarzystwo Leśne (we współpracy z Norweską Federacją Właścicieli Lasów) organizuje konferencję leśną, o nazwie „Skog og Tre” (Las i Drzewo). Konferencja ta przyciąga każdego roku około 350–400 uczestników z sektora leśnego.

3. W tym temacie interesująco przedstawia się też aktywność NTL dotycząca promocji drewna. Organizowane są m. in wydarzenia w Oslo, w trakcie których zwiedzający (najczęściej całe rodziny) mogą samodzielnie budować różne konstrukcje z drewna.

4. Norweskie Towarzystwo Leśne wraz z lokalnymi stowarzyszeniami leśników organizuje  od lat tzw. „leśne dni tematyczne” dla dzieci i dorosłych. Corocznie organizuje się 150-200 takich dni w różnych miejscowościach dla około 15 000 uczniów i 800 nauczycieli. Podczas tych wydarzeń kładzie się nacisk m. in. na funkcjonowanie zrównoważonego leśnictwa, operacje leśne, wykorzystanie drewna jako materiału budowlanego, bioenergię, wiązanie węgla i różnorodność biologiczną.

5. Ważnym aspektem praktycznej edukacji są też organizowane przez NTL wiosną każdego roku akcje sadzenia drzew, w których bierze udział bardzo dużo osób, najczęściej rodziców z dziećmi.

6. Norweski Instytut Kształcenia Leśnego w Biri, działający od 1958 roku, jest instytucją założoną i współfinansowaną przez 37 podmiotów zainteresowanych podnoszeniem kwalifikacji w zakresie leśnictwa, w tym przez NTL. Zatrudnia 24 osoby stacjonarnie w siedzibie głównej w Biri oraz około dwa razy tyle instruktorów na terenie całej Norwegii. Organizuje kursy praktyczne z zakresu gospodarki leśnej (sadzenie, pozyskanie, budowa dróg, postępowanie z tuszami upolowanych zwierząt itp.), przeznaczone głównie dla właścicieli lasów i wykonawców prac leśnych. W ubiegłym roku odbyło się około 500 różnych kursów, w których uczestniczyło ponad 6000 osób. Interesującym sprawą są kursy dla pracowników leśnych z zagranicy w ich językach ojczystych, w tym po polsku.

7. Ważną placówką, prowadzącą na szeroką skalę edukację przyrodniczo-leśną społeczeństwa, jest Muzeum Leśnictwa w Elverun. Jest ono jednym z najczęściej odwiedzanych muzeów w Norwegii (około 200 tys. osób w ciągu roku), z ekspozycją ukazującą historię leśnictwa, rybołówstwa  oraz łowiectwa. Uświadamia ona zwiedzającym ewolucję gospodarki leśnej i jej ogromne znaczenie w kulturze kraju.

                                                                                        Artur Delegacz

 

 

 

4. Podsumowanie poczynionych obserwacji

Edukacja przyrodniczo-leśna jest przez partnerów naszego projektu prowadzona za każdym razem w inny, oryginalny sposób. Wynika to zarówno z warunków przyrodniczych i społecznych, stosunków własnościowych, historii i organizacji leśnictwa, jak też ze sposobu funkcjonowania i roli poszczególnych towarzystw leśnych, które nas przyjmowały.

Co ciekawe, w Islandii, której lasy są nieporównywalnie uboższe od lasów w pozostałych krajach, różnorodność działań edukacyjnych wydaje się największa. Wynika to zapewne stąd, że edukacja przyrodniczo-leśna, tak jak i całe leśnictwo rozwijane są tam niejako od podstaw. Niemniej niektóre zaobserwowane w tym kraju formy edukacji przyrodniczo-leśnej mogą być dla nas interesujące.

1. Ważnym aspektem edukacji przyrodniczo-leśnej jest działalność wydawnicza Islandzkiego Towarzystwa Leśnego. Oprócz fachowych czasopismem poświęconych leśnictwu, ITL wydaje również liczne broszury, foldery czy plakaty, promujące wydarzenia związane z islandzką przyrodą i leśnictwem.

2. ITL prowadzi (w kilku językach) ciekawą stronę internetową, zawierającą m. in. informuje o wszystkich bieżących akcjach i wydarzeniach związanych z lasem i przyrodą. O najnowszych wydarzeniach Towarzystwo informuje również w mediach społecznościowych.

3. ITL organizuje (samodzielnie lub we współpracy z partnerami) liczne spotkania i konferencje m. in na temat znaczenia lasów dla zdrowia publicznego, czy też na temat lasów miejskich i  znaczenia lasów dla krajobrazu przyrodniczego. Mają one często charakter otwarty i cieszą się dużą popularnością.

4. W celu popularyzacji roli lasów, ITL organizuje lub firmuje m. in. takie projekty, jak: Las Przyjaźni (w którym celebryci z całego świata sadzą drzewa) czy Wolontariat (zarówno dla lokalnych mieszkańców, jak i gości z zagranicy, którym powierza się różnego rodzaju przedsięwzięcia, takie jak: zalesienia, pielęgnację upraw czy zakładanie obiektów rekreacyjnych - realizowane najczęściej  wraz z lokalnymi towarzystwami leśnymi).

5. Co roku ITL nominuje Drzewo Roku; nominacja ta (poparta odpowiednimi publikacjami) ma na celu zwrócenie uwagi opinii publicznej na  pracę wykonywaną w całym kraju na rzecz lasów oraz wskazanie kulturowej wartości poszczególnych drzew.

6. Od wielu lat w okresie Świąt Bożego Narodzenia ITL organizuje też sprzedaż choinek, połączoną z piknikami rodzinnymi, dzięki czemu pozyskuje sympatyków leśnictwa oraz swojej działalności.

Islandia uczy się obecnie leśnictwa od innych, zaawansowanych pod tym względem krajów, przede wszystkim od Norwegii, między innymi ze względu na najbardziej porównywalne warunki przyrodnicze oraz bardzo wysoki poziom gospodarki leśnej w tym kraju. W porównaniu z Polską, Norwegia ma odwrotną strukturę własności lasów (poniżej 20% lasów państwowych), stąd członkowie Norweskiego Towarzystwa Leśnego (prawdopodobnie najliczniejszego w Europie) rekrutują się głównie spośród właścicieli lasów prywatnych. Edukacja przyrodniczo-leśna w tym kraju prowadzona jest intensywnie od dawna, co w połączeniu z bardzo dużym udziałem prywatnych gospodarstw leśnych przekłada się na dużą społeczną akceptację dla wszystkich zabiegów prowadzonych w lasach (także miejskich) w ramach gospodarki leśnej. W podstawowych kwestiach (leśnictwo wielofunkcyjne, promowanie drewna) leśnicy polscy i norwescy postępują podobnie. Również w edukacji przyrodniczo-leśnej można znaleźć podobieństwa ale występują tu również oryginalne formy, które mogą być dla nas inspirujące.

1. Ważnym aspektem działalności  edukacyjnej jest wydawanie przez NTL (oprócz fachowego miesięcznika Norweskie Leśnictwo): kwartalnego biuletynu Las i Środowisko,  jak też publikacji instruktażowych i okolicznościowych folderów o tematyce przyrodniczo-leśnej.

2. Interesująco przedstawia się też aktywność NTL dotycząca promocji drewna. Organizowane są między innymi wydarzenia, w trakcie których zwiedzający (najczęściej całe rodziny) mogą samodzielnie budować różne konstrukcje z drewna.

3. NTL wraz z lokalnymi stowarzyszeniami leśników organizuje  od lat tzw. „leśne dni tematyczne” dla dzieci i dorosłych. Corocznie organizuje się 150-200 takich dni w różnych miejscowościach dla około 15 000 uczniów i 800 nauczycieli. Podczas tych wydarzeń kładzie się nacisk m. in. na funkcjonowanie zrównoważonego leśnictwa, operacje leśne, wykorzystanie drewna jako materiału budowlanego, bioenergię, wiązanie węgla i różnorodność biologiczną.

4. Ważnym aspektem praktycznej edukacji są też organizowane przez NTL wiosną każdego roku akcje sadzenia drzew, w których bierze udział bardzo dużo osób, najczęściej rodziców z dziećmi.

Leśnictwo litewskie, pomimo zbliżonych do naszych warunków przyrodniczych i podobnej historii, w ostatnim czasie podlega daleko idącym przeobrażeniom, które dość niekorzystnie wpływają na kondycję i rolę Litewskiego Towarzystwa Leśnego, a tym samym na jego aktywność w zakresie edukacji przyrodniczo-leśnej. Edukacja ta polega głównie na przygotowaniu kadr dla leśnictwa, albo na uniwersytecie w Kownie, albo też za pośrednictwem stron internetowych i mediów społecznościowych, które z kolei są organizowane przez stowarzyszenia prywatnych właścicieli leśnych. Edukacja przyrodniczo-leśna prowadzona jest głównie w Parku Narodowym Mierzei Kurońskiej, przez nakładające się na siebie służby ochrony przyrody i lasów państwowych. 

Bezpośrednie zaangażowanie LTL w organizację edukacji przyrodniczo-leśnej jest ograniczone i przez to mało dla nas inspirujące. Polega ono głównie na realizacji działań z tego zakresu przez pracowników nadleśnictw i parków narodowych, będących jednocześnie członkami LTL. Ponadto LTL podejmuje współpracę w dziedzinie edukacji przyrodniczo-leśnej z innymi instytucjami i organizacjami zajmującymi się leśnictwem i ochroną przyrody.

Najwięcej punktów stycznych moglibyśmy niewątpliwie znaleźć między gospodarką leśną w naszym kraju i w Czechach, gdzie występują podobne warunki przyrodnicze, a proporcje lasów publicznych i prywatnych są zbliżone. Także edukacja przyrodniczo-leśna jest tu prowadzona głównie przez administrację leśną, jednak aktywność edukacyjna CTL znacznie przewyższa zaangażowanie PTL w tej dziedzinie. Oryginalnymi formami tej edukacji, które mogły by nas zainteresować są między innymi:

1. Organizowanie na terenie całych Czech tzw.  ,,Wieczorów Leśnych”. W ubiegłym roku odbyły się one między innymi w siedzibie CTL w Pradze, w Hradec Kralove, Jabloncu n. Nissou, Hranicach i wielu innych miejscowościach. Na tych spotkaniach przekazywana jest społeczeństwu rzetelna wiedza na temat znaczenia lasów oraz ochrony przyrody i krajobrazu, a w tym kontekście także gospodarki leśnej.

2.  Celom edukacji przyrodniczo-leśnej służą też różnego rodzaju wydawnictwa, firmowane przez CTL. Są to między innymi monografie  (w rodzaju: ,,Cesky a Moravsky Les”), kalendarze, foldery i notatniki oraz gry o charakterze edukacyjnym.

3. Wiosną każdego roku, na targach leśnych Silva Regina w Brnie, swoje stoisko ma też CTL, prezentując tam między innymi własne wydawnictwa oraz gry, zawierające treści o tematyce przyrodniczo-leśnej.

4. CTL publikuje od szeregu lat (we współpracy z zespołem ,,Troubaci”)  profesjonalnie zrobione muzyczne filmiki, które dowcipnie i „śpiewająco” promują ochronę przyrody oraz gospodarkę leśną. Należy przyznać, że jest to oryginalna i zapewne skuteczna forma edukacji przyrodniczo-leśnej.

Z gospodarką leśną Austrii mamy wiele wspólnego, ponieważ oparta jest ona na klasycznych kanonach środkowoeuropejskiego leśnictwa, podobnie jak gospodarka leśna w naszym kraju. Niemniej, ze względu na różnice w lesistości, składzie gatunkowym lasów czy strukturze własności, lasy austriackie prowadzone są w nieco inny sposób. Podobnie jest z organizacją i aktywnością naszych towarzystw leśnych. Austriackie Towarzystwo Leśne jest stosunkowo liczne (biorąc pod uwagę niewielką liczbą ludności kraju) i wszechstronnie zaangażowane w edukację przyrodniczo-leśną. Poniżej kilka przykładów.

1. Przy współudziale ATL powstał m. in. projekt: „Spotkanie lasu ze szkołą” („Wald trifft Schule”), którego efektem jest platforma internetowa (www.waldtrifftschule.at), poświęcona różnorodnej tematyce leśnej, adresowanej w głównej mierze młodzieży szkolnej. Ze względu na bardzo rozbudowaną ofertę tej aplikacji, wykorzystywana jest ona jednak coraz powszechniej przez dorosłych, zainteresowanych szeroko pojętą tematyką leśną.

2. ATL wraz z Austriackim Towarzystwem Właścicieli Leśnych (dla którego ATL jest organizacją patronacką) stworzyło projekt (częściowo dofinansowany z funduszy UE) polegający na produkcji oraz dystrybucji gier i zabaw technicznych, wykorzystywanych w edukacji leśnej. Ich głównymi odbiorcami są dzieci i młodzież, ale siłą rzeczy również rodzice i nauczyciele.

3. Na płaszczyźnie edukacji przyrodniczo-leśnej ATL współpracuje między innymi z Austriackim Instytutem Badawczym Leśnictwa (AIBL). Jednym z efektów tej współpracy jest stworzenie platformy internetowej poświęconej m.in. uodparnianiu ekosystemów leśnych na globalne zmiany klimatyczne (www.klimafitterwald.at).

4. Bardzo atrakcyjnym projektem (w kontekście edukacji leśnej społeczeństwa) jest stworzenie przez AIBL (we współpracy z ATL) cyklu filmów edukacyjnych dla dorosłych pod nazwą: „Günther odziedziczył las” („Günther hat einen Wald geerbt”), dostępnych m.in. w aplikacji YouTube. W poszczególnych, zwięzłych i dowcipnych odcinkach, przybliżane są różne aspekty gospodarki leśnej. Skierowane są one głównie do prywatnych (nieprofesjonalnych) właścicieli leśnych, ale są na tyle atrakcyjne, że wykorzystuje się je też z powodzeniem do prowadzenia edukacji przyrodniczo-leśnej innych grup społecznych.

5. Kolejną organizacją współpracującą z ATL, która za jeden ze swoich celów stawia sobie prowadzenie działań edukacyjnych, jest ProHolz Austria. Prowadzi ona m.in. kampanie promocyjno-edukacyjne, dotyczące zastosowania drewna. Są to zarówno kampanie bilbordowe, wskazujące na wszechstronność zastosowania drewna, z podkreśleniem odnawialności tego surowca oraz wpływu jego użytkowania na klimat, jak również akcje promujące budownictwo drewniane i podnoszące świadomość społeczną w tym zakresie.

6. Istotnym i ciekawym rozwiązaniem dotyczącym edukacji przyrodniczo-leśnej w Austrii jest funkcjonowanie  Austriackiego Stowarzyszenia Pedagogów Leśnych. W Austrii kształci się mianowicie pedagogów leśnych, których kompetencje potwierdzają egzaminy państwowe. Po zdanym egzaminie uzyskują oni certyfikat, odnawiany co pięć lat. Pedagodzy leśni wspomagają nauczanie z zakresu szeroko pojętych nauk leśnych, na różnych poziomach kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych, m. in. w tzw. szkołach leśnych, wspomaganych m. in. przez ATL.

 

5. Zalecenia dla Polskiego Towarzystwa Leśnego

W porównaniu z innymi krajami, edukacja przyrodniczo-leśna w Polsce jest dobrze zorganizowana i prowadzona. Jednak w związku z tym, że realizowana jest przede wszystkim przez struktury administracji leśnej, aktywność Polskiego Towarzystwa Leśnego w tym zakresie, w porównaniu z większością wizytowanych europejskich towarzystw leśnych jest stosunkowo niewielka. W związku z tym, na podstawie obserwacji przeprowadzonych w partnerskich towarzystwach leśnych, nasuwają się następujące zalecenia:

1. PTL mógłby bardziej aktywnie włączyć się w proces edukacji przyrodniczo-leśnej dorosłych, wykorzystując m. in. zaobserwowane u wizytowanych europejskich towarzystw leśnych, interesujące formy działalności w tym zakresie. Oto przykłady:

- Aktywna, ożywiona strona internetowa Towarzystwa, zawierająca m. in. ciekawie podane treści o charakterze edukacyjnym.

- Szersze udostępnianie społeczeństwu (np. online) organizowanych przez Towarzystwo konferencji i seminariów o wydźwięku edukacyjnym.

- Zakładanie „lasów pamięci”, związanych z ważnymi dla leśnictwa i kraju postaciami oraz wydarzeniami historycznymi.

- Nominowanie (np. podczas dorocznych zjazdów) poszczególnych gatunków drzew jako „drzew roku”, wraz z wydaniem odpowiedniego folderu, przybliżającego ich przyrodnicze, gospodarcze i kulturowe znaczenie.

- Organizowanie świątecznych stoisk edukacyjnych, połączonych z rodzinnymi piknikami oraz sprzedażą choinek i oryginalnych „leśnych” ozdób.

- Organizowanie „leśnych wieczorów” na terenie całego kraju, podczas których przekazywana jest społeczeństwu rzetelna wiedza na temat znaczenia lasów, gospodarki leśnej oraz ochrony przyrody i krajobrazu.

- Organizowanie w różnych miejscowościach na terenie całego kraju (wraz z innymi stowarzyszeniami oraz lokalnymi samorządami) tzw. „leśnych dni tematycznych” dla dzieci i dorosłych, podczas których kładzie się nacisk na ważne zagadnienia z zakresu zrównoważonego, wielofunkcyjnego leśnictwa oraz ochrony środowiska i bioróżnorodności.

- Włączanie się do promocji drewna. Mogą to być zarówno kampanie bilbordowe, wskazujące na wszechstronność zastosowania drewna, z podkreśleniem odnawialności tego surowca oraz korzystnego wpływu jego użytkowania na klimat, jak również akcje promujące budownictwo drewniane i podnoszące świadomość społeczną w zakresie użytkowania drewna.

- Opracowywanie i rozpowszechnianie różnych gier i zabaw, mających na celu edukację przyrodniczo-leśną.

- Inspirowanie i współtworzenie filmów z zakresu edukacji przyrodniczo-leśnej dorosłych.

- Zapraszanie muzyków, plastyków, aktorów i innych zdolnych osób do przygotowywania profesjonalnie zrobionych krótkich filmów (wideoklipów), które w ciekawy i dowcipny sposób promowałyby wielofunkcyjną gospodarkę leśną i ochronę przyrody.

2. Należy zauważyć, że powyżej sugerowana aktywność  mogłaby być jednocześnie dobrze wykorzystana do promocji nie tylko przyrody i leśnictwa jako takiego, ale też samego Towarzystwa,  dzięki czemu poszerzyłyby się zapewne możliwości pozyskiwania środków na jego statutową działalność.

3. PTL mógłby podejmować w tej dziedzinie zarówno samodzielne działania, jak też współpracować i dzielić się inspirującymi pomysłami z innymi organizacjami i instytucjami (także zagranicznymi), zaangażowanymi w edukację przyrodniczo-leśną.

4. W celu sprawniejszego prowadzenia i koordynowania przez PTL działalności w dziedzinie edukacji przyrodniczo-leśnej, warto byłoby rozważyć powołanie Komisji ds. Edukacji Przyrodniczo-Leśnej lub przynajmniej sekcji ds. Edukacji Przyrodniczo-Leśnej przy Komisji Komunikacji Społecznej PTL.

 

                 21.02.2023                                                   Jerzy Modrzyński